Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2017

Ο καθοριστικός ρόλος των δωρητών χτες και σήμερα και μία νέα μορφή χρηματοδότησης η Πολιτιστική Χορηγία

ΟΙ ΔΩΡΗΤΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ 

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

Στη Λακωνική και Μεσσηνιακή Μάνη έχουν καταγραφεί 1800 ναοί βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων. Κάθε γένος είχε τη δική του εκκλησία, ενώ οι ενοριακοί ναοί αρχίζουν να κτίζονται από τις αρχές του 19ου αιώνα. Πολλοί από αυτούς τους ναούς διατηρούν επιγραφές, λαξευμένες σε γλυπτά ή ζωγραφισμένες στις τοιχογραφίες, που μας πληροφορούν για τους κτήτορες – δωρητές. Ενώ διατηρούνται και εννέα τοιχογραφικές απεικονίσεις κτητόρων-δωρητών από το 10ο έως τον 19ος αιώνα μ.Χ. (Εικόνα 1).

Εικόνα 1: Άγιος Νικόλαος Έξω Νύφι, παράσταση δωρητών σε τοιχογραφία του 1284/85
 (Αγρέβη, 2008-9)

Οι δωρητές ήταν επίσκοποι, ιερείς, μοναχοί, άρχοντες και απλοί ιδιώτες. Από τον 11ο αιώνα εμφανίζονται οι συλλογικές δωρεές, με μεγάλη συμμετοχή του πληθυσμού, που διαδίδεται τον 13ο αιώνα έως τα μεταβυζαντινά χρόνια αποτελώντας καθολική έκφραση θρησκευτικότητας και προσωπικής ευλάβειας των πιστών (Αγρέβη,2008, Αλμπάνη,2004, Διαμαντή,2010, Καλοπίστη–Βέρτη,2005, Μέξια,2011).

ΟΙ ΔΩΡΗΤΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις δωρεών στην περιοχή της Μάνης στην εποχή μας αποτελούν τρία διατηρητέα κτίρια που έχουν διαμορφωθεί σε μουσεία [Πύργος Πικουλάκη (Αρεόπολη) (Εικόνα 8), Πύργος Μούρτζινων-Τρουπάκηδων (Καρδαμύλη), Πύργος Τζανετάκη (Γύθειο)]. 
Επίσης με δωρεές έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες συντήρησης σε μνημεία της Λακωνικής Μάνης (Διαμαντή,2008-9,σ.47,48,51,53) και μελέτες αναστήλωσης:


ΠΗΓΗ: http://naoistimani.blogspot.gr/p/blog-page_3.html
Εικόνα 2: Μεταμόρφωση του Σωτήρα Γωνέα, μεταβυζαντινός, μετά την αναστήλωση
  •    Με την οικονομική συνεισφορά του γαλλικού κράτους με πρωτοβουλία του Philippe Lesiére (ζωγράφος) και της Valentine Siantrá (Γαλλίδας φοιτήτριας της Σορβόνης το 1988) και την υλική και προσωπική προσφορά του προέδρου κ. Μιχαλάκου και των κάτοικων της κοινότητας του Κότρωνα στερεώθηκε και αποκαταστάθηκε ο Άγιος Γεώργιος, η Κοίμηση της Θεοτόκου και η Μεταμόρφωση του Σωτήρα στη Γωνέα (Εικόνα 2).


ΠΗΓΗ: http://naoistimani.blogspot.gr/p/blog-page_1.html
Εικόνα 3: Άγιος Νικόλαος στο συνοικισμό Αγίου Γεωργίου Μίνας, μεταβυζαντινός, μετά την αναστήλωση
  •  Με την δαπάνη του Πολιτιστικού Συλλόγου Μίνας ανακατασκευάστηκε η καμάρα που είχε καταρρεύσει, έγιναν αρμολογήματα και η διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου του Αγίου Νικολάου στο συνοικισμό Άγιος Γεώργιος Μίνας (Εικόνα 3).
Εικόνα 4: Παναγίτσα Καλύβια Γυθείου, μεταβυζαντινός, μετά την αναστήλωση
  •  Με δαπάνη της οικογένειας Λαζαράκου έγιναν αναστηλωτικές εργασίες και συντήρηση των τοιχογραφιών στην Παναγίτσα στα Καλύβια Γυθείου (Εικόνα 4).
  • Με τη συνδρομή ευγενούς δωρητή από τη Γαρδενίτσα έγιναν εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα.
Εικόνα 5: Άγιος Νικόλαος Γέρμα, 14ος αιώνας,  μετά την αναστήλωση
  •  Με δαπάνες του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Γέρμας έγιναν επισκευές και στερέωση των τοιχογραφιών στον Άγιο Νικόλαο (Εικόνα 5).
Εικόνα 6: Αη Στράτηγος Δίπορο Άνω Μπουλαριοί, 11ος και 12ος αιώνας,  μετά την αναστήλωση
  •  Με τα χρήματα αντί στεφάνων της κηδείας του Τζαννή Τζανετάκη έγιναν αναστηλωτικές εργασίες και συντήρηση του γλυπτού τέμπλου του Άη Στράτηγου στους Άνω Μπουλαριούς (Εικόνα 6).
Εικόνα 7: Άγιος Νικόλαος Οχιά, 12ος αιώνας, μετά την αναστήλωση
  •  Με δαπάνη του Εκπολιτιστικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου Οχιατών Μάνης «Ο Άγιος Νικόλαος» έγιναν οι μελέτες αναστήλωσης του Αγίου Νικολάου (Εικόνα 7) (Πάντου, Μέξια, Περδικούλιας,2014,σ.11). 
Εικόνα 8: Αγία Βαρβάρα Σκουτάρι, 12ου αιώνα, μετά την αναστήλωση
  • Την μελέτη αποκατάστασης της Αγίας Βαρβάρας στο Σκουτάρι Γυθείου εκπόνησαν και προσέφεραν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού οι αρχιτέκτονες μηχανικοί Κ. Βαρδάκος, Μ. Βασενχόβεν, Μ. Μανιδάκης και Α. Ποζιόπουλος (Εικόνα 8)(Πάντου, Τσούλη, Μέξια,2015,σ.16).
   Παρά τις προσπάθειες όμως της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας τέως 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με χρηματοδότηση από το ΄Β Κ.Π.Σ. και το Ε.Σ.Π.Α. να αναστηλώνει βυζαντινούς ναούς στην Λακωνική Μάνη (Εικόνες 8-10) και να προβάλλει την βυζαντινή περίοδο της Μάνης με την ίδρυση του Μουσείου Πικουλάκη (Εικόνα 11) πολλές βυζαντινές εκκλησίες περιμένουν να αναστηλωθούν όταν βρεθεί η χρηματοδότηση  (Εικόνες 11-22).

ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΜΑΝΗ-ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕ 

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ Β΄ΚΠΣ

Εικόνα 9: Αγία Βαρβάρα Έρημος, 12ος αιώνας,  μετά την αναστήλωση

Εικόνα 10: Άγιοι Ασώματοι Κουλούμι, 11ος αιώνας,  μετά την αναστήλωση

Εικόνα 11: Μουσείο Πύργος Πικουλάκη στην Αρεόπολη 

ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΜΑΝΗ - ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΝΑΟΙ ΜΕ

 ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ   

ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Εικόνα 12: Άγιος Προκόπιος Μέζαπο, 9ος αιώνας, με τοιχογραφίες της εποχής της εικονομαχίας, οι μοναδικές στην Μάνη

Εικόνα 13: Άγιος Νικόλαος Μπρίκι, 14ου αιώνα 

ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΜΑΝΗ–ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΝΑΟΙ 

ΧΩΡΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Εικόνα 14: Άγιος Νικόλαος Έξω Νύφι, παράσταση δωρητών σε τοιχογραφία του 1284/85 και επιγραφή με το όνομα του οικισμού (Αγρέβη, 2008-9) 

Εικόνα 15: Παναγία Κουρνού Νύφι, 16ου αιώνα

Εικόνα 16: Ασώματοι Κακό Βουνό, 13ος αιώνας και το γλυπτό τέμπλο του 11ου αιώνα 

Εικόνα 17: Αγία Κυριακή, Παναγία Οδηγήτρια (Αγήτρια), 13ος αιώνας 

Εικόνα 18: Άγιοι Θεόδωροι Βάμβακα. 1075 μ. Χ. 

Εικόνα 19: Άγιος Ιωάννης Κέρια, 13ος αιώνας 

Εικόνα 20: Βλαχέρνα Μέζαπο, 13ος αιώνας 

Εικόνα 21: Άγιοι Θεόδωροι Τσόπακα, 12ος ή 13ος αιώνας.

Εικόνα 22: Άγιος Γεώργιος κάστρο Καρυούπολης, τέλος 14ου-αρχές 15ου αιώνα  (Κοντογιάννης & Μπούζα,2004,σ.48)

   Η βυζαντινή και μεταβυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά της Μάνης για να αναστηλωθεί και να συντηρηθεί χρειάζεται οικονομικούς πόρους που μπορούν να αναζητηθούν σε δωρητές και χορηγούς. 
Η ελληνική πολιτεία σε μια προσπάθεια οικονομικής ενίσχυσης των πολιτισμικών μονάδων, από τον ιδιωτικό τομέα, ψήφισε το Ν.3525/2007 που καθορίζει το νομοθετικό πλαίσιο της πολιτιστικής χορηγίας (http://www.culture.gr/el/citizen/SitePages/sponsorship.aspx).
 Είναι απαραίτητη όμως και η  ευαισθητοποίηση των κατοίκων για την συμμετοχή τους στην διάσωση όχι μόνο των εκκλησιών αλλά και των οικισμών και του φυσικού τοπίου της Μάνης συμβάλλοντας στην βιώσιμη ανάπτυξη της.

Βιβλιογραφία

o  Αγρέβη Μ. (2008-9) «Άγιος Νικόλαος στο Έξω Νύφι της Κάτω Μάνης. Εικονογραφικές παρατηρήσεις σε ένα άγνωστο σύνολο τοιχογραφιών του 1284/85» Επιστημονικό Συμπόσιο στη μνήμη Νικολάου Β. Δρανδάκη για τη Βυζαντινή Μάνη, (Καραβοστάσι Οιτύλου 21-22 Ιουνίου 2008), Πρακτικά, σ. 171-196, Ε. Π. Ελευθερίου – Α. Μέξια (επιμ.), Σπάρτη: έκδοση 5η ΕΒΑ & Δήμος Οιτύλου.
    Αλμπάνη Β., (2005) «Τόποι λατρείας», 2.Δίκτυο Μουσείων Μάνης. Ιστορίες Θρησκευτικής Πίστης στη Μάνη, εκδόσεις Καπόν,σ.179-182.
o  Διαμαντή Κ., (2008-9) «Το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για τη διάσωση των βυζαντινών μνημείων της Μάνης», Επιστημονικό Συμπόσιο στη μνήμη Νικολάου Β. Δρανδάκη για τη Βυζαντινή Μάνη, (Καραβοστάσι Οιτύλου, 21-22 Ιουνίου 2008), Πρακτικά, σ. 45-59, Ε. Π. Ελευθερίου – Α. Μέξια (επιμ.), Σπάρτη: έκδοση 5η ΕΒΑ & Δήμος Οιτύλου.
o  Διαμαντή Κ., (2010) «Η παράσταση του δωρητή στο ναό του Σωτήρα στη Γαρδενίτσα της Μέσα Μάνης», Ανταπόδοση: Μελέτες βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης προς τιμήν της καθηγήτριας Ελένης Δεληγιάννη-Δώρη, (Ανάτυπο),σ.129-140, Αθήνα.
o  Καλοπίστη–Βέρτη Σ., (2005) «Δωρητές και τεχνίτες στη Μάνη κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους», 2.Δίκτυο Μουσείων Μάνης. Ιστορίες Θρησκευτικής Πίστης στη Μάνη, εκδόσεις Καπόν,σ.99-108.
      Κοντογιάννης Ν. & Μπούζα Ν., (2004) "Α.3 Κάστρα της Μάνης στα χρόνια του Βυζαντίου" στο "1.Δίκτυο Μουσείων Μάνης. Μανιάτικοι οικισμοί", εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, σ.44-49.
o  Μέξια Α., (2011) Διδακτορική διατριβή, «Βυζαντινή ναοδομία στην Πελοπόννησο. Η περίπτωση των μεσοβυζαντινών ναών της Μέσα Μάνης», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας.
o  Πάντου Ε., Μέξια Α., Περδικούλιας Π., (2014) Στερέωση και αποκατάσταση του Αγίου Νικολάου στην Οχιά Μέσα Μάνης Νομού Λακωνίας, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Σπάρτη (Δωρεάν έντυπο).
o  Πάντου Ε., Τσούλη Μ., Μέξια Α., (2015) Αποκατάσταση και Ανάδειξη Ιερού Ναού Αγίας Βαρβάρας στο Σκουτάρι Γυθείου, π.ε. Λακωνίας, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, Σπάρτη (Δωρεάν έντυπο).



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου